TÜRKER DEMİRCİ

Yüksek Güvenlikli ve Y ile S Tipi Cezaevleri ilgili raporunu açıklayan ÇHD, mimarisi nedeniyle güneş dahi görmeyen ve tutukluların nefesiz bırakıldığına dikkat çekti. Raporda, tutukluların bu tipleri, “Hitler’in Fırını” şeklinde tanımladığına da yer verildi.

Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) Hapishane Komisyonu, Y ve S Tipi Yüksek Güvenlikli Cezaevlerine ilişkin hazırladığı raporunu açıkladı. Raporda, bu cezaevleri, “Yeni tecrit modeli” olarak tanımlandı. Bu cezaevlerine ilişkin Adalet Bakanlığı’nın bilgi paylaşmadığı belirtilen raporda, şu anda Türkiye’de en az 16 Yüksek Güvenlikli, 4 tane Y ve 6 tane de S Tipi Cezaevlerinin bulunduğu bilgisine yer verildi. Y Tiplerinin Yüksek Güvenlikli Cezaevleri ile mimari farklılıklar taşındığı kaydedilen raporda, bu nedenle tecridin, hak gasplarının ve ihlallerin de daha yoğunluklu yaşandığına dikkat çekildi.

ÇHD'nin Y ve S Tipi Yüksek Güvenlikli Cezaevlerine ilişkin hazırladığı raporda bu cezaevlerinin durumu ayrıntılarla anlatıldı ve ayrıca bakanlığa çağrı yapıldı.

Rapor şöyle: 

Türkiye’de son dönemde yeni tip ve modellerde cezaevleri açılmıştır. Bu cezaevlerinden Yüksek Güvenlikli olarak adlandırılanların bir kısmı önce Y Tipi olarak açılmış sonra isim değişikliğine gidilmiştir. Bu cezaevleri açılırken Adalet Bakanlığı tarafından bilgilendirme yapılmadığı gibi açıldıktan sonra da kamuoyu bu konuda aydınlatılmamıştır.

Adalet Bakanlığı’nın verilerine göre 16 tane Yüksek Güvenlikli 4 adet Y TİPİ 6 adet S TİPİ hapishane bulunmaktadır. Y Tipi Cezaevleri ve YGCİK mimari farklılıkları nedeniyle sosyal izolasyonun, tecridin ve hak gasplarının arttırıldığı yeni tipte cezaevleridir.

YGCİK ve Y Tipi Cezaevleri diğer cezaevlerinden farklı olarak 3 katlı inşa edilmiştir. 3 katında da hücreler bulunmaktadır. 2. Katta bütün katların kullandığı havalandırma alanı bulunmaktadır. Y Tipi cezaevlerinin diğer tiplerden farkı burada ortaya çıkmaktadır.

Hücreye ait havalandırma olmadığı için tutsaklar hücrelerinden gardiyan tarafından çıkarılarak 2. katta bulunan havalandırma alanına götürülmektedir. Tutsaklar için havalandırma hakkı 1,5 saat olarak kullandırılmaktadır. Tutsaklar günün 22,5 saatini hücrede geçirmektedir. Havalandırma hakkı ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü tutsaklar dışındaki tutsaklar için sabah sayımında havalandırma kapısının açılması ve akşam sayımında kapatılması şeklinde uygulanır. Havalandırma hakkının günlük 1,5saatle kısıtlanması herhangi bir kanuni düzenlemede yer almamaktadır. Tutsaklar hücre cezasında iken bile kanuni düzenlemeye göre havalandırma hakkından 1 saat süre ile yararlandırılmalıdır. Y Tipi cezaevlerinde tutulan tutsaklar sürekli olarak disiplin cezası altındaymış gibi tutulmaktadır. Y tipi cezaevleri bu yönüyle kanuna aykırı olarak tutsakların havalandırma, hava alma hakkını kısıtlamaktadır. Ayrıca havalandırma mekanları sağlıksız şekilde tasarlanmıştır.

Görüşme yapılan Antalya YGCİK’te tutsaklar havalandırma alanını “Hitler’in Fırını” gibi diyerek tarif etmektedir. Havalandırma alanının hücreyle doğrudan bağı olmadığı için yağmurdan, güneşten korunacak herhangi bir yer bulunmamaktadır. Örneğin, tutsak havalandırma süresi içinde tuvalet ihtiyacı için hücreye geri dönmek isterse tekrar havalandırmaya çıkarılmamaktadır.

Tutsakların kapatıldığı hücreyle doğrudan bağlantısı olmayan havalandırma alanı yerine hücreye ait müstakil havalandırma alanlarının bulunması bir zorunluluktur. Tutsaklar tarafından Adalet Bakanlığı’na hücrelerin önünde bulunan alanlara doğrudan geçişi sağlayabilecek kapılar açılması için talepte bulunulmuştur.

Bakanlık, bu yazılı başvurulara herhangi bir yanıt vermemiştir. YGCİK pencerelerinde demir parmaklığın yanı sıra güneş ışığına izin vermeyecek şekilde sık örülmüş tel örgü bulunmaktadır. Bu örgü hava akışının da önüne geçmektedir. Ziyaret edilen Y Tipleri arasında yer alan Antalya YGCİK’te tutulan tutsaklar bu tel örgünün hücrenin güneş görmesine izin vermediğini aktarmışlardır. Pencerenin hemen önünde olduğu için tutsakların kıyafetlerini kurutma imkanını ortadan kaldırmıştır. Adalet Bakanlığı bu konuda tutsaklar tarafından yapılan başvurulara “pencerelerde ‘fens teli’ bulunması konusunda AİHM tarafından verilmiş olumlu veya olumsuz herhangi bir karar bulunmadığı” şeklinde cevap verilmiştir. Ayrıca, bakanlık tel örgünün firar girişimlerinin engellenmesi için bir zorunluluk olduğundan bahsetmiştir. Oysa, pencerelerin önünde bulunan alan hapishane içi bir alandır ve bu alandan dışarı çıkma imkanı yoktur.

YGCİK hücre kapıları elektronik olarak tasarlanmıştır. Bu kapıların açılması için görevli tarafından kontrol merkezinde bulunan butona basılması gerekmektedir. Bu durum tutsakların insansızlaştırılması politikasına bir örnektir. Kapıyı açan butonun çalışmaması durumunda tutsaklar tarafından aktarıldığına göre kapının fiziken açılma imkanı bulunmamaktadır. Acil durumlarda kapının elektronik aksamında yaşanabilecek bir sorun tutsakların hücrede kilitli kalmasına yol açacaktır. Görüşme yapılan Antalya YGCİK’te bulunan tutsaklar tarafından aktarıldığına göre; kapı arızalandığında kapının açılması yarım saat sürmüştür. Hücrede bulunan tutsağın kalp krizi geçirmesi gibi hızlı müdahale gerektiren bir durumda yaşanabilecek kapı arızası ölümcül sonuçlara yol açabilecektir.

Aile ile yapılan açık görüşler ise açık görüş kabini denilen avukat görüş alanına benzeyen sınırlı mekanlarda yapılmaktadır. Bu durum da tutsakların birbirleriyle ve aileleriyle olan iletişiminin azaltılmasına yönelik bir uygulamadır.

Tutsaklar hastaneye sevklerinin yapılması sırasında “tekli ring” adı verilen araçların getirildiğini bu nedenle hastaneye gidemediklerini aktarmışlardır.

Antalya S Tipi Hapishanesi Yeni model tecrit hapishanelerinden olan S Tiplerinin ayırt edici özelliği hücrede kamera bulunmasıdır. Tutsakların yaşam alanını gören ve kaydeden bu kameranın varlığı tutsakta sürekli izlendiği duygusunu yaratmaktadır.

Antalya S Tipi’nde tutulan tutsakların aktardığına göre işkence sıklıkla yaşanmaktadır ve bu konuyla ilgili olarak herhangi bir soruşturma açılmamaktadır. Ayrıca mektup yasaklamaları sistematik şekilde devam etmektedir.

Manavgat S Tipi Hapishanesi Manavgat S Tipi Hapishanesi’nin mimari özellikleri de Antalya S Tipi ve F Tipleriyle aynı şekilde olup F Tiplerinden farkı hücrelerde kamera bulunmasıdır.

Dumlu 1 No'lu Y Tipi Hapishanesine Dair Bilgiler ve Gözlemler:

Resmi ismi Dumlu 1 No'lu Yüksek Güvenlik Ceza İnfaz Kurumu olan söz konusu Hapishane Erzurum’un Yakutiye ilçesine bağlı Dumlu köyünde yer alan Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü içerisinde yer almaktadır. Söz konusu kampüs içerisinde Dumlu 2 Nolu Y Tipi Hapishanesi ve Açık Ceza İnfaz Kurumu bulunmaktadır.

Söz konusu hapishanede bulunan hüküm ve tutuklularla yapılan görüşmeler neticesinde Dumlu Hapishanesinin mimarisinin Y Tipi Hapishane şeklinde olduğu anlaşılmıştır. Mimari Özellikler-Söz konusu hapishane tek kişilik ve üç kişilik hücrelerden oluşmaktadır.

-Tek kişilik hücreler 6 tane hücrenin yan yana bulunması şeklinde olup hapishanenin birinci ve ikinci katında yer almaktadır. A, B,C, D, E, F, ve G bölümlerinden oluşan hapishanede hiçbir hücrenin bağımsız bir havalandırması bulunmamaktadır. 6 hücreden oluşan bölümlerde tutsaklar aynı havalandırmayı kullanmaktadır.

-Diğer bölümlerle iletişim sınırlı olup; havalandırmaların farklı katlarda inşa edildiği, bazı havalandırmaların 2. katta bazı havalandırma bölümlerinin 1. katta olduğu tespit edilmiştir. -Söz konusu hapishaneler F Tipi, E Tipi, S Tipi, L Tipi ve H Tipi hapishanelerden farklı olarak 3 katlı olarak inşa edilmiştir. Hapishanelerin 3. katında atölye, revir gibi bölümler bulunmaktadır.

-Söz konusu hapishanenin pencerelerinde güneş ışığının gelişini engelleyecek şekilde ızgara şeklinde birbirine sık geçirilmiş teller bulunmaktadır.

-Havalandırma bölümünde saçak bulunmamaktadır. Ayrıca söz konusu yerlere tutsakların sürekli erişiminin mümkün olmaması nedeni ile çamaşır kurutma imkanı bulunmamaktadır.

-Avukat görüş mahali dört tarafı camlarla çevrili pima penlerle çevrilmiş durumdadır. Açık görüş mahali de avukat görüş yeri gibi dizayn edilmiş ve açık görüş esnasında tutsakların diğer tutsaklarla birlikte görüşe çıkma imkanı ellerinden alınmıştır.

Süreklileşmiş Hak İhlalleri:

 -Havalandırma süresi 1.5 saatle sınırlı tutulmaktadır. Bu durum tutsaklar tarafından hapishane idaresi ile görüşüldüğünde mimari yapı nedeniyle 1.5 saatten fazla havalandırmaya çıkarılmalarının mümkün olmadığı şeklinde yanıt verilmiştir.

-Hapishanede bulunan tutsaklar sürekli bir biçimde tek tutulmaktadır. Bu durum süreklileşmiş hücre cezası anlamına gelmektedir. -Hapishane içerisine kitap, gazete ve dergi alımı neredeyse durdurulmuş durumdadır.

-Sohbet hakkı hiç bir şekilde uygulanmamaktadır. Ayrıca mimari yapıda buna ilişkin hiç bir bölge ve bölüme yer verilmemiştir. -Hiç bir şekilde radyo tutsaklara verilmemekte ve kantinde satılmamaktadır.

Sincan 1 ve 2 Nolu Y Tipi Hapishaneleri:

-Yine 3 katlı inşa edilen hapishanenin 350 adet tekli 45 adet üçlü hücreleri bulunmaktadır. Tekli hücrelerden her bloğun katında 6 adet bulunmaktadır. Hücrelerin kendisine ait havalandırması bulunmamakta, bu sebeple havalandırma için koridor başında bulunan havalandırma kullandırılmaktadır.

-Hücreler genel olarak güneş almamaktadır. En alt katta bulunan tutsaklar hiçbir şekilde güneş ışığından faydalanamamaktadır. Havalandırma 2 saat uygulanmakta ancak havalandırma esnasında tuvalet ihtiyacı vb. ihtiyaçlar karşılanamadığı için bu 2 saatlik süre dahi tutsaklarca kullanılamamaktadır. Havalandırma olmaması nedeniyle tutsakların çamaşırların yıkama ve kurutma ihtiyaçları oldukça zor karşılanmaktadır.

-6 tekli hücrenin bulunduğu hapishane koridorunun tutsaklarca temizlenmesi dayatılması yapılmaktadır. Tutsakların berber ihtiyaçlarının kendileri tarafından karşılanması dayatılmaktadır.

-Mevzuata ve yasaya aykırı olarak radyo kullanılması ve kantinde satılması yasaklanmıştır. 18 kitap sınırlaması bulunmaktadır.

-Tutsakların ailelerinin yatırdığı iç çamaşırı ve çoraplar kabul edilmemektedir. Kargo gönderilmesine yalnızca 2 ayda 1 kez izin verilmektedir.

-Telefon görüşüne ve havalandırmaya çıkarılma esnasında tutsağın kol saatini yanında götürmesine izin verilmemektedir.

-Sincan 2 Nolu Y Tipi Hapishanesi'nde bulunan Nedim Öztürk 24 Nisan 2023 tarihinde Y Yipi Hapishanelerin insanlık dışı koşullarını protesto etmek amacıyla süresiz açlık grevine başlamıştır ve hali hazırda devam etmektedir. 60 kilo başladığı açlık grevinde 45 kiloya düşmüştür, el ve kollarında ayrıca sol bacağında uyuşmalar ve hissizlik mevcuttur. Açlık grevinde talebi olan saf B1 alamamaktadır.

Cezanın infazında tecrit, infazın gerçekleşmesine hizmet etmeyen ancak tutsaklar için işkence halini alan bir uygulamadır. İnsan haklarına açıkça aykırılık taşıyan bu hapishane modellerinin yapımının durdurulması ve mevcut hapishanelerin kapatılması bir zorunluluktur.

ÇAĞDAŞ HUKUKÇULAR DERNEĞİ

HAPİSHANE KOMİSYONU