Kamu Emekçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK), Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB), Diyarbakır 78’liler Derneği, ile Tutuklu ve Hükümlü Aileleri Hukuk Dayanışma Dernekleri Federasyonu’nun (TUHAD-FED) çağrısıyla sivil toplum örgütleri, Diyarbakır 5 Nolu Cezaevi'nin Kültür Bakancılığı’nca “Kültür merkezi ve müzeye dönüştürülme” projesinin ihalesinin yapılmasına ilişkin bir araya geldi. Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası’nda (DTSO) düzenlenen panele, Demokratik Bölgeler Partisi (DBP), Diyarbakır Barosu, Halkların Demokratik Partisi (HDP), Barış Anneleri Meclisi,  Diyarbakır Tabip Odası, Tutuklu ve Hükümlü Aileleri ile Yardımlaşma Derneği (TUAY-DER) yöneticileri katıldı.  

Panelistler, 4 Temmuz 1980 tarihinde açılan, 12 Eylül 1980 askeri darbesi sonrası "Sıkıyönetim Askeri Cezaevi" olarak kullanılan ve 11 Ekim 2022'de "Müze ve Kültür Alanı" olarak kullanılmak üzere Kültür ve Turizm Bakanlığı’na devredilen cezaevinin “İnsan Hakları Müzesi” olarak kullanılmasını istedi.  

‘HAFIZA YOK EDİLİYOR’ 

Panelin açılış konuşmasını yapan Şirnak Belediyesi eski Başkanı ve 78’liler Derneği Yöneticisi Ahmet Ertak, “43 yıldan beri acıyı ve dramı hep yanı başımızda görüyoruz. Utanç abidesi olarak, ortada olan 5 No’lu Cezaevi’nin müzeye dönüştürülmesinde, uzun soluklu mücadele gerçekleşti. 12 Eylül 2007’den bu yana güçlü bir komisyonla ülkenin 4 bir yanında çeşitli çalışmalar yürütüldü. Cezaevinin utanç alanı olarak sürekli yaşatılması üzerine AKP başta olmak üzere tüm siyasi partilere talep ulaştırıldı. Cezaevinin müzeye dönüşmesinde ortak akıl oluştu. Bu mücadelenin sonunda gizli kapaklı bir şekilde bu çalışmanın başlatıldığını öğrendik. Projenin öncüsü niteliğinde olanlarla görüşmeler gerçekleştirdik. Bunun neticesinde şunu anladık ki bu hafıza yok ediliyor” dedi.  

‘YİĞİT İNSANLARIN ANILARI HALEN TAZE’ 

Cezaevinin sadece 1 bloğunun hafıza alanı olacağını ifade eden Ertak, ancak içerisinde nelerin olacağının bilinmediğini ifade ederek, ekledi: “O dönemi yaşayanların öngörüleriyle orası bir insan hakları müzesine dönüştürülebilir. Bedenini ölüme yatıran onlarca yiğit insanların anısı hala tazedir. Duvarlar konuşmayabilir ama bu yoldaşlarımız konuşabilir. Kentimizin sivil toplum örgütleri böylesi bir durumun karşısında duruş sergilemesi gerekiyor. 5 bloktan sadece 1 bloğu hafıza alanı olarak düzenlenmek isteniyor, içerisinde nelerin olacağı bilgisine sahip değiliz. Bizlerin bunu öğrenmeye hakkı vardır. O süreci yaşayanların tanıklığında müzeyi gerçekleştirmeleri gerekiyor.”  

‘NE OLACAĞI HALA BELİRSİZ’ 

Daha sonra panelde sunum yapan 78’liler Derneği Sözcüsü Celalettin Can, Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nin “İnsan Hakları Müzesi”ne dönüştürülmesi ve orada yaşanan işkence olaylarının araştırılması için yürüttükleri çalışmalara değindi. Mimarlar Odası Amed Şubesi eski Başkanı Şerefhan Aydın da yaptığı sunumda, Diyarbakır 5 No’lu Cezaevi’nin Türkiye’de müzeye çevrilen diğer cezaevleri projesi gibi mi olacak yoksa farklı bir proje mi olacağına dair belirsizliğin varlığını koruduğunu söyledi.  

'NE YAPMALI' SORUSUNA CEVAP ARANDI 

Panelin “Ne yapmalı?” konulu oturumunun moderatörlüğünü yapan Tabip Odası Amed Şubesi Başkanı Elif Turan, cezaevinin “İnsan Hakları Müzesi” olması için sivil toplum örgütleri olarak bir imza kampanyası başlatacaklarını duyurdu. Turan, imza kampanyasıyla ilgili bilgi paylaştıktan sonra katılımcılar  “Ne yapmalı?” sorusuna ilişkin görüş ve önerilerini sundu. 

Bu oturumda konuşan Amed Barosu Başkanı Nahit Eren, cezaeviyle ilgili nasıl bir projenin yürütüldüğüne dair bilgi edinmek için işin muhataplarıyla görüşme başvurusu yapacaklarını söyledi. 

Panel, önerilerin ardından son buldu.