TÜRKER DEMİRCİ

Yer, işkenceleri ile ünlü Sansaryan Han, yani İstanbul 2. Şube...

Bu ve çok sayıda eski tarihli ve imzalı kitaplar, işkenceye çekilenlerin fotoğrafları...

İstanbul Sirkeci'de yoksul Ermeni çocukların okutulması için bağışlanan, bir dönem Emniyet Müdürlüğü ve İstanbul Adliyesi olarak da kullanılan, bir bodrum ve 5 kattan müteşekkil, iç avlulu, yığma bir taş bina Sansaryan Han...

Tabutluk olarak da bilinen ve Hikmet Kıvılcımlı, Nâzım Hikmet, Ahmed Arif, Ruhi Su, Aziz Nesin, Vedat Türkali, Mihri Belli, Deniz Gezmiş gibi devrimcilerin, aydın, yazar ve şairlerin tutuklanıp sorguya çekildiği Sansaryan Han....1945 yılında Tokatlı komünist şair Hasan Basri Alp'ın gördüğü işkence sonucu hayatını kaybettiği yer.

Daktilolar camları bulutlu sorgu odalarında

didiklemez mi özgürlüğünü Sansaryan Hanı'nda

küflenir suyun bir bakır çalığı birikir ağzında

kendini öldürmeyi belki bin kere tasarlarsın da

bir kere aklından geçmez bitirmeden ölmek şarkıyı"diye 'Tutuklunun Günlüğü' şiirinde Attila İlhan’ın işkenceleri anlattığı Sansaryan Han...

Sansaryan Han 35 yıllığına kiraya verildiğinde, tadilata başlanmıştı.

İşte bu fotoğrafların, özellikle üstü çizilmiş bu fotoğrafın, adını pek duymadığımız işkence görenlerin adlarının yazıldığı kitap ve belgelerin bulunuş öyküsü işte o zaman başladı.

Hünkar Satılmış, Sansaryan Han’ın yıkılacağını duyunca, meraktan ve kendisi de işkencelerden geçmiş biri olarak Sansaryan Han’a koşar. İşçilerin duvarları yıktığını, tadilat için hazırladığını görür. Yerlerde, çevrede, küflenmiş çok eski tarihli, 1920 tarihli ve isimleri yazılı kitapları, sorgudaki devrimcilerin, aydınların fotoğraflarını görür. İşçiler, memur zanneder ve buyur memur bey derler. Satılmış, fotoğrafları ve kitapları toplar bir çuvala doldurur.

Fotoğraflar arasında yine Şükrü Balcı tarafından üstüne saysızca kurşun sıkılarak katledilen Tamer Arda gibi çok sayıda kişi vardır.

Fotoğraflar arasında en çok da işaretlenmiş fotoğraflar dikkatini çeker. Öldürülenlerin üstünün çizildiğini görür.

Aynı davadan yargılanan ve bizzat kendisine aynı yerde sorgulananlar arasında olan Hünkar Satılmış’ın  yıkılan binada evraklar arasından aldığı ve üzeri çizilmiş olan fotoğraflardan biri de Zeki Yumurtacı’dır...

Evet Sansaryan Han’da arkadaşları ile birlikte ağır işkencelerden geçen ve sonraki gözaltına alınışında ise 1 Şubede işkence sonrası kurşunlanarak infaz edilen öncü sosyalistlerden Zeki Yumurtacı...

Mehmet Zeki Yumurtacı 1956 doğumlu İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde okuyordu. Dönemin sosyalist önderlerindendi. İlk olarak, 1979 yılında 2.Şubede işkenceleriyle ünlü Ahmet Ateşli tarafından sorgulanmıştı ve bir daha gelirsen sağ çıkamazsın denilmişti. Zeki yumurtacı, 10 Eylül’de bir ihbar sonucunda kaldıkları evde eşi ve bir arkadaşı ile birlikte gözaltına alındı. Bu kez 1. Şube’de idi. 12 Eylül cuntasını gözaltında karşıladı. İşkencelerin daha da artması kaçınılmazdı. 16 Eylül 1980’de  bir gazetede “İki ateş arasında kalan Zeki Yumurtacı öldürüldü.” haberi yayınlatıldı ve bu haber tanıkların ifadesinde de sabit olduğu üzere kendisine gösterildi. 17 Eylül 1980’de Zeki,  Avcılar’a getirildi, kurşuna dizildi. Kayıtlara “Zeki Yumurtacı’yı kaçırmaya gelen arkadaşları ile polisin çatışması arasında kalarak öldü.” olarak geçtiler.

Üstü çizilen tüm fotoğraflara burada yer vermesek de her biri Zeki Yumurtacı kadar değerli devrimci ve aydınları saygıyla anıyoruz. İşkencecileri ise lanetleyerek...

İşkenceci katiller, elbet döktükleri kanda boğulacaklar!