Yap-işlet-devret modeliyle, Hazine garantisi verilerek inşa edilen köprü, tünel ve havaalanlarının döviz kuru üzerinden yapılan sözleşmeleri nedeniyle, kurdaki her 1 kuruşluk yükselme borcumuzun 310 milyon lira artmasına yol açıyor.

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne (TBMM) CHP Grubu adına milletvekili arkadaşlarıyla birlikte araştırma önergesi veren Akar, zararın araştırılmasını talep etti.

Araç geçiş garantisi

Dövizdeki 1 kuruşluk yükselişin ülkeyi 310 milyon lira daha borçlandırdığını ifade eden CHP’li Akar, araştırma önergesinde şu ifadeleri kullandı:

• Özellikle son yıllarda hayata geçirilen projelerde verilen Hazine garantileri ve araç geçiş garanti rakamları arasında büyük farklar ortaya çıktığı gibi bu da hazineye dolayısı ile milletimize büyük yükler getirmektedir. Örneğin yap- işlet- devret modeli ile yapılmış olan İzmit Körfez Geçişi (Osmangazi Köprüsü) için 15 Mart 2013 tarihinde sözleşme yapılmış ve yüklenici firmaya yapım+işletme toplam 22 yıl 4 ay (15 Temmuz 2035’e kadar) işletme hakkı tanınmıştır. 2013 tarihindeki döviz kuru olarak maliyeti 1 milyar 300 milyon dolar olan (TL olarak 2 milyar 355 milyon) Osmangazi köprüsü için işletici firmaya hazine tarafından 40 bin araç geçişi garanti verilmiştir.

‘Kocaeli’nin zararı 1 milyar 400 milyon’

Ancak günlük 40 bin araç garantisi geçen bir yıla rağmen sağlanamamıştır. Osmangazi Köprüsü için garanti edilen bir yıl için araç sayısı 14 milyon 600 bin, geçen araç sayısı 2017’de 5 milyon, geçmeyen araç 9 milyon 600 bin olmuştur. Sözleşmede 35 dolar+KDV olarak belirlenen ve 37,5 dolar olan geçiş ücreti 2 Ocak 2017 itibari ile 131 TL, 2 Ocak 2018 itibari ile de 140 TL olarak belirlenmişken, idarece yapılan indirim doğrultusunda 2017 de 65,65 TL olan geçiş ücreti 2018 yılı için 71 TL olmuş ve bu farkın hazine tarafından ödenmesi de köprüyü Deli Dumrul Köprüsü’ne dönüştürmüştür. 2017 yılında hazine garantisinden dolayı sadece Osmangazi Köprüsü için devletin işletmeci firmaya ödemesi gereken tutar 1 milyar 400 milyonu bulmuştur.

‘Bir yılda maliyet kadar ödeme’

Yavuz Sultan Selim Köprüsü yıllık garanti edilen araç sayısı 49 milyon 275 bin, geçen araç sayısı 15 milyon, geçmeyen araç 34 milyon olmuştur. Yine Hazine garantisi nedeni ile bir yıl için hazine firmaya 400 milyonun üzerinde ödeme yapmak zorunda bırakılmıştır. Avrasya Tüneli; yıllık garanti edilen araç sayısı 25 milyon, geçen araç sayısı 15 milyon, geçmeyen araç sayısı 10 milyon olurken 2017 yılında hazineye yükü 123 milyon TL olmuştur. Sadece iki köprü ve Avrasya Tüneli’ne bakıldığında yıl sonu itibariyle hazinenin Osmangazi Köprüsü’nün maliyeti kadar bir ödemeyi işletmeci şirketlere yapacağı görülmektedir. Diğer yap- işlet- devret projeleri de göz önünde bulundurulduğunda önümüzdeki yıllarda zararın daha da büyüyeceği görülmekte ve gelecekte hazinenin bu yükün altından kalkması zorlaşacağı gibi vatandaşlarımıza yeni vergiler olarak geri döneceği de ortadadır.

‘Önlenmesi ve tedbir alınması için…’

• Yine havaalanlarındaki garanti yolcu sayıları ile gerçekleşen yolcu sayıları da çok uzak kalmış sadece Zafer Havaalanı’nda her bir yolcu için iç hatlarda 2 avro, dış hatlarda 10 avro garanti veren hazinenin 6 yılda garanti yolcu sayısının 5 milyon 211 olduğu Sayıştay raporlarında görülmüştür. Gerçekleşen sayı ise sadece 215 bin kişi olmuştur. Bu durum 6 yıl sonunda yine hazinenin işletmeci firmaya 27 milyon avro ödemesine neden olmuştur. Bu projelerdeki tablo yüzünden hükümet bir yıl için 6,3 milyar lira bütçe ayırmak zorunda kalmıştır. Şehir hastaneleri projelerinin de devreye girmesi yıllar geçtikçe 30, 40, 50 milyar gibi tutarların işletici firmalara ödenmesi gerekeceği ortadadır. Yukarıda belirtmiş olduğum hususlar da göstermektedir ki yap- işlet-devret modellerindeki hazine garantileri ve araç garantisi büyük bir kamu zararına yol açmaktadır. Bunun önlenmesi ve gereken tedbirlerin alınması için bir meclis araştırması açılması zaruri olarak görülmektedir.

‘Dövizdeki her 1 kuruşluk arıtışta borç 310 milyon yükseliyor’

Merkez Bankası’nın tespitine göre hazine garantilerinin toplamı 31 milyar dolardır. Bu durumda döviz kurundaki her 1 kuruşluk artışın hazine garantilerinde TL bazında hazineye dolayısı ile millete getirdiği yük 310 milyon TL’dir. Özetle belirtmiş olduğum nedenler doğrultusunda kamu özel işbirliği ve yap-işlet-devret modellerindeki kamu zararlarının ortaya çıkarılması, yapılan fizibilite çalışmaların eksik yönleri, bu projelerin gerçek maliyetleri, sözleşmelerdeki hataların belirlenmesi ve gereken tedbirlerin alınması amacı ile Anayasanın 98, İç tüzüğün 104 ve 105 maddeleri uyarınca meclis araştırması açılmasını saygılarımla arz ederim.