CİSST Hapishanelerde Covid-19 salgınından kaynaklı tutsakların maruz kaldığı hak ihlallerini raporlaştırdı.
Raporda, hapishanelerde kapasite sorunu, genel durum ve hijyen durumu, beslenme durumu, sağlık hakkına erişim ve karantina koğuşları alt başlıklar halinde verildi.
Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği (CİSST) Hapishanelerde Covid-19 salgınından kaynaklı gelen şikayetleri raporlaştırarak, kamuoyu ile paylaştı. Raporda, 85'i kapalı ceza infaz kurumu, 49'u açık ceza infaz kurumu olmak üzere 134 kurum ile görüşüldüğü belirtildi. Ayrıca raporda, hapishanelerde kapasite sorunu, genel durum ve hijyen durumu, beslenme durumu, sağlık hakkına erişim ve karantina koğuşları alt başlıklar halinde verildi.
Tutsakların koğuşlarının kalabalık, yatakların birbirlerine yakın mesafede olduğu ifade edilen raporda, yatakların yakın olmasından kaynaklı sosyal mesafenin olmadığı kaydedilirken, açık hapishanelerde ise tutsakların ortak alanlarda ve yemekhanelerde bir araya gelmek zorunda kaldığı da belirtildi. Farklı hapishanede kalan 6 hasta tutsak ile görüşüldüğü ifade edilen raporda, görüşülen tutsakların ihtiyaçlarının karşılanmadığına dikkat çekildi.
Raporda tutsakların maruz kaldığı hak ihlalleri şöyle sıralandı:
Hapishanelerde Genel Durum ve Hijyen Önlemleri
*Salgın başlangıcında hapishaneler belli aralıklarla ve düzenli şekilde dezenfekte edilirken son dönemde bu sıklığın azaldığı,
*Bazı hapishanelerin bazı koğuşlarında, kalabalık sebebiyle temiz hava akışının sağlanamadığı,
*Bazı kapalı hapishanelerde koğuş pencerelerinin küçük olması sebebiyle yeterince havalandırılamadığı,
*Bazı hapishanelerde elektrik kesintilerinin arttığı, 3 gün üst üste elektrik kesintilerinin yaşandığı, bu durumun yiyeceklerin bozulmasına sebep olduğu,
*Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının sosyal mesafe kurallarına uymadan üst araması yaptıkları yatak, kişisel malzemeler ve çöpleri aynı eldivenleri kullanarak koğuş araması yaptıkları, bu aramalar sırasında mahpuslara maske verilmediği, mahpusların kişisel eşyalarına el konulduğu,
*Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının koğuş aramalarında gerekli hijyen önlemlerini almaması, koğuşlarda kalan risk grubunda ve kronik hastalıkları olan mahpusları kaygılandırdığı,
*Bazı hapishanelerde infaz koruma memurlarının sayım sırasında sosyal mesafeye uymadığı ve maske takmadıkları belirtilmiştir.
Tutsakların hijyeni
*Bazı hapishane idareleri koğuşlara sabun, çamaşır suyu ve dezenfektanı ücretsiz dağıtırken bazı hapishanelerde bu malzemelerin ücretsiz dağıtılmadığı,
*Bazı hapishanelerde mahpuslara maske verildiği, bazı hapishanelerde ise mahpuslar talep etmelerine rağmen koğuştan çıktıkları diğer alanlarda maske verilmediği, 65 yaş üstü mahpuslara ayda bir adet maske verildiği,
*Birçok hapishanede tuvaletlere temizlik ve hijyen malzemelerinin konulmadığı, banyoların kirli olduğu, ve kalabalık koğuşlarda banyo kullanımı ve saatlerin kısıtlandığı,
*Bazı hapishanelerde suya kota konulduğu bu nedenle düzenli koğuş ve kişisel temizliği yapılamadığı.
Beslenme
*Bazı kapalı hapishanelerde verilen yemeklerin kalitesiz olduğu, hijyenik olmadığı ve yemeklerin soğuk verildiği,
*Tüm bu sorunlar sebebiyle hapishanelerde dağıtılan yemekleri yiyemeyen mahpusların beslenme ihtiyaçlarını kantinden karşılamak zorunda bırakıldıkları,
*Hapishanelerde dağıtılan yemeklerde et ve karbonhidrat dengesi sağlanırken artık ağırlıklı olarak pilav ve makarna verildiği,
*Diyet yemek verilmediği, diyet yemek veren hapishanelerde ise hastalıklar dikkate alınmadan tek tip diyet yemek verildiği,
*Vitamin ve bağışıklık güçlendirici takviyelerin sağlanmadığı belirtilmiştir.
Sağlık Hakkına Erişim
*Bazı hapishanelerde doktorun revire gelmediği veya düzenli gelmediği, mahpusların İl Sağlık Müdürlüğü ve Sağlık Bakanlığı'na revir talepleri için dilekçe yazdıkları fakat cevap alamadıkları,
*Bazı mahpusların uzun zamandır revir doktorunu görmedikleri, sağlık durumlarına sağlıkçı olduğunu söyleyen kişilerin karar verdiği, revire çıkarılmadan ilaç verildiği ve kayıtlarda mahpusların revire çıkarıldığının yazıldığı,
*Bazı mahpusların kendilerinde Kovid-19 belirtileri olduğunu düşündükleri, bu sebeple test olmayı talep ettikleri ve test taleplerinin karşılanmadığı,
*Revir doktorlarının mahpusların sağlık durumları sebebiyle hastaneye sevk edilmesinin gerekli olduğunu ifade ettikleri hallerde dahi hapishane idarelerinin hastane sevklerini gerçekleştirmediği, uzun zamandır hastane sevki yapılmayan durumu ağırlaşan hasta mahpuslar olduğu,
*Kanser hastalığı başta olmak üzere düzenli takip edilmesi gereken hastalıkların takibinin yapılmadığı,
*Kronik hasta mahpusların hastane sevklerinin uzun zamandır yapılmamasının sağlık sorunlarının artmasına neden olduğu ve bunun durumlarını kritik aşamalara getirdiği,
*Astım hastası olan mahpuslara ailelerin gönderdiği 3 katlı maskelerin verilmediği,
*Birden fazla mahpusun ringlerde taşınmasının bulaş riskini arttırdığı,
*Mahpusların götürüldükleri hastanelerin bulundukları hapishanelerden uzak olması sebebiyle ringlerde kalma sürelerini ve hastalık riskinin arttığı belirtilmiştir.
Karantina Koğuşları
*Hastaneden dönüşte 14 gün boyunca karantinada kalarak virüs kapma riskinin artacağı endişesiyle genel olarak tüm mahpusların hastaneye sevk konusundaki endişelerinin arttığı, hayatlarını tek başına idame ettiremeyen mahpusların da karantinada ihtiyaçlarını nasıl gidereceklerini bilemedikleri için hastaneye sevk olmak istemedikleri,
*Yeni açılan veya karantina koğuşu yeni yapılan hapishanelerde koğuşların toz, toprak ve kireç kaplı olduğu, bu nedenle koğuşların hijyenik olmadığı, bu alanların temizliğini mahpusların yapmak zorunda olduğunu ve farklı rahatsızlıklarına sebep olduğu,
*Gözlem altında tutulmaları ve tek başına kalamayacaklarına dair doktor raporları bulunan hasta mahpusların, karantina koğuşlarında tek tutulmaya devam edildiği, kendilerine hiçbir sağlık hizmetinin verilmediği ve düzenli olarak kontrollerinin yapılmadığı,
*Bazı hapishanelerde havalandırmaların keyfi olarak geç açıldığı ve erken kapatıldığı, havalandırmanın kapatılmasının temiz hava imkanlarını asgariye indirdiği,
*Bazı hapishanelerde karantinada tek tutulan mahpusların havalandırmaya çıkarılmadıkları veya havalandırma olmayan alanlarda tutuldukları, bu nedenle karantina koşullarının tecrit şeklinde uygulandığı,
*Bazı hapishanelerde karantina olarak kullanılan alanların koğuş şeklinde olduğu, mahpusların kalabalık gruplar halinde kaldıkları,
*Bazı hapishanelerdeki karantina koğuşlarının kapasitesinin üstünde mahpus barındırdığı, mahpusların yerde yattığı,
*Bazı hapishanelerde Kovid-19 şüphesi veya önlemleri sebebiyle karantinada tutulan mahpusların diğer mahpuslara göre telefon hakları ve açık havaya erişimlerinin sağlanmadığı,
*Bazı ağır hasta mahpusların karantina koşulların olumsuz etkileri sebebiyle sağlık durumlarının daha da kötüleştiği belirtilmiştir.
Diğer Şikayetler
*Alınan yeni önlemlerle birlikte ziyaret hakkı yerine geçen telefon görüşünün haftada bir veya iki kere olmak üzere toplamda 20 dakika yapıldığı, bu görüşmede tek bir kişiyle konuşmak zorunda kaldıkları, bazı hapishanelerde ise haftalık telefon sürelerinin 10 dakikayla sınırlı tutulduğu,
*Bazı hapishanelerde görüş kabinin görüşten önce ve sonra dezenfekte edileceğinin söylendiği, bu nedenle 1 saat sürmesi beklenen kapalı görüşlerin farklı gerekçelerle 35-40 dakika yapıldığı, bu durumun uzak şehirlerden gelen mahpus yakınlarını psikolojik olarak zorladığı,
*Görüşe gelemeyen ailelerin mahpuslara koli gönderdikleri, bulaş riski taşımamasına rağmen bu kolilerin mahpuslara teslim edilmediği, aileler geri gönderilen kolileri tekrar gönderdiklerinde bazı hapishanelerin aldığı, bu tutumların değişkenlik gösterdiği, bu durumun mahpus yakınlarının maddi olarak da mağdur ettiği,
*Bazı hapishanelerde Kovid-19 vakası olmamasına rağmen koğuş değişikliği taleplerinin reddedildiği,
*Mahpuslar yaşadıkları sorunlara itiraz ettiklerinde infaz koruma memurları tarafından disiplin cezası ile tehdit edildiklerini,
*Açık hapishanede kalan mahpusların herhangi bir konuda rahatsızlıklarını dile getirdiklerinde kapalı hapishaneye gönderilmekle tehdit edildiği,
*Salgınla ilgili şikayetlerini mahpuslar mektuplar üzerinden aktaramadıklarını, mektuplarının sansürlendiğini,
*Hapishanelerde karantina kaynaklı vardiyalı çalışma sistemi sebebiyle mahpuslara yönelik kötü muamelenin, psikolojik baskının, sözlü ve fiziksel şiddetin arttığı,
*İnfaz koruma memurlarının sayım sırasında mahpuslara psikolojik baskı yaptığı,
*İzne çıkan ve ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanan mahpusların bu süreçte Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfından destek alamadıkları belirtilmiştir.
Özel İhtiyacı olan Tutsakların Karşılaştıkları Sorunlar
*Ağırlaştırılmış müebbet mahpusların havalandırma saatlerinin azaltıldığı, bu durumun adli ve siyasi ağırlaştırılmış müebbet mahpuslarda farklılık gösterebildiği, günde bir saat havalandırmaya çıkarılan mahpusların yeterli temiz hava alamadıkları,
*Ağırlaştırılmış müebbet mahpuslar havalandırma kapılarının 1 saat açık kalması ve sebebiyle çamaşır suyu veya deterjanla temizlik yapamadıkları, yaptıklarında ise odalarını yeterince havalandırmadıkları için mide bulantısı gibi zehirlenme belirtileri ve solunum sorunları yaşadıkları,
*Bazı hapishanelerde önlemler sebebiyle koğuşların ilaçlandığı, ilaçlanan koğuşlarda mahpusların en az 20 dakika odalarına girmemelerine yönelik uyarıldığı, fakat hücrede kalan ağırlaştırılmış müebbet hükümlüsü mahpusların havalandırmaya çıkmasına izin verilmediği, mahpuslar odadayken ilaçlama yapıldığı,
*Tecrit koşullarının artması sebebiyle açlık grevine giren mahpusların vitamine erişemedikleri, verilen vitaminlerin ise yetersiz olduğu,
*Cinsiyet geçiş sürecinde olan trans mahpusların hastane sevklerinin durması sebebiyle cinsiyet geçiş süreçlerine devam edemedikleri, farklı gerekçelerle hormon ilaçlarına erişemedikleri,
*Bazı hapishanelerde trans kadın mahpuslara kadın kıyafetlerinin verilmediği,
*Bazı kadın mahpusların koronavirüs önlemleriyle birlikte hapishanede beraber kaldıkları 0-6 yaş arası çocukların dışarıdaki diğer ebeveynlerine teslim ettikleri ve aylardır yanlarına alamadıkları bu nedenle hem kadın mahpusların hem de çocuklarının olumsuz etkilendiği,
*Çocuk mahpuslar için de etkinlik ve diğer eğitsel faaliyetler için hapishanelerde ayrıca bir çalışma yapılmadığı belirtilmiştir.